คู่มือรณรงค์ของคนชายขอบเพื่อการเปลี่ยนแปลงจากฐานราก

กิตติชัย งามชัยพิสิฐ และคณะ เรียบเรียง

พิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2560

พิมพ์ครั้งที่ 2 มกราคม 2561

โดย แผนงานเสริมสร้างศักยภาพผู้นำการเปลี่ยนแปลงเพื่อสร้างความเป็นธรรมทางสังคมและสุขภาพ (นธส.)

สนับสนุนโดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)

หนังสือเล่มนี้เชื่อในการเปลี่ยนแปลงจากฐานราก เสนอเครื่องมือช่วยคิดปฏิบัติการ เพื่อสร้างขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมที่มีภาวะการนำร่วม จึงไม่ใช่คู่มือฝึกเป็นแกนนำม็อบ ไม่ใช่เครื่องมือหล่อหลอมวีรชนเอกชนหรือนักต่อสู้ผู้เดียวดาย หากแต่เป็นการแสวงหาเพื่อนร่วมทางเพื่อก้าวเดินไปด้วยกัน

สำหรับผู้สนใจหนังสือเล่มนี้ แผนงาน นธส. ได้ตั้งราคาบริจาคของหนังสือไว้เล่มละ 150 บาทครับ + ค่าส่ง 50 บาท สนใจสามารถโอนเงินบริจาคมาได้ที่ หมายเลขบัญชี 408- 812525-0 ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขาศูนย์ราชการเฉลิมพระเกียรติ แจ้งวัฒนะ ประเภท ออมทรัพย์ ชื่อบัญชี สมาคมนักขับเคลื่อนสังคมเพื่อสร้างความเป็นธรรม เมื่อทำการโอนแล้วส่งหลักฐานการโอนมาที่ ID LINE: 0882691942 พร้อมแจ้งที่อยู่สำหรับการจัดส่ง ทางทีมงานจะดำเนินการจัดส่งหนังสือไปให้ตามที่อยู่ที่แจ้งมา

คู่มือรณรงค์ของคนชายขอบเพื่อการเปลี่ยนแปลงจากฐานราก มาจากการประมวลเครื่องมือสำหรับคิดงานรณรงค์เพื่อการเปลี่ยนแปลงไปสู่สังคมที่ดีงาม อันประกอบด้วย 3 ฐาน คือ

  1. ฐานหัว คือวิธีคิดงานรณรงค์ปฏิบัติการไร้ความรุนแรง
  2. ฐานกาย หรือทักษะ เทคนิคเครื่องมือที่จำเป็นในการทำงานรณรงค์

และ 3. ฐานใจ วัฒนธรรมและวิถีของงานรณรงค์ 

เมื่อประกอบ 3 ฐานนี้เข้าด้วยกันแล้วจึงนำไปสู่การลงมือปฏิบัติการ (action)  ถอดบทเรียน และสรุปบทเรียนหลังปฏิบัติการแล้วจึงประยุกต์เป็นองค์ความรู้เพื่อปฏิบัติการครั้งต่อไป

จากตัวอย่างการรณรงค์ปฏิบัติการเพื่อการเปลี่ยนแปลงในที่ต่างๆ ทั่วโลกจะพบว่ามีเครื่องมือและเทคนิควิธีมากมายหลากหลายขึ้นอยู่กับความคิดสร้างสรรค์ ทรัพยากรและปัจจัยแวดล้อมต่างๆ  เครื่องมือที่นำเสนอในเล่มนี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้นที่จะช่วยให้เราคิดวิเคราะห์สถานการณ์ วางบทบาท และแสวงหาวิธีการสร้างพื้นที่ให้ผู้คนเข้ามามีส่วนร่วมเปลี่ยนแปลงสังคมจากฐานราก

ด้วยเชื่อในการเปลี่ยนแปลงจากฐานราก และผู้กระทำการเพื่อการเปลี่ยนแปลงที่เป็นกลุ่มคนชายขอบหรือเจ้าของประเด็นปัญหานั้นๆ จะเป็นกลุ่มคนที่นำพาขบวนการให้ก้าวสู่การเปลี่ยนแปลงอย่างแท้จริง  หนังสือเล่มนี้จึงนำเสนอเครื่องมือต่างๆ ที่จะเสริมพลังให้คนชายขอบลุกขึ้นมาเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลงด้วยตนเอง

เนื้อหาในเล่ม

  1. ฐานหัว: วิธีคิดงานรณรงค์ปฏิบัติการไร้ความรุนแรง
    • อำนาจ แหล่งอำนาจ
    • ความรุนแรง ความขัดแย้ง ทางเลือกในการจัดการความขัดแย้ง
    • แนวคิดปฏิบัติการไร้ความรุนแรงในฐานะหลักการและวิธีการ
    • การระบุปัญหาด้วยต้นไม้ปัญหา
    • ตั้งดาวปักธง
    • หลักการคิดเป้าหมายเชิงผลสัมฤทธิ์
    • การประเมินสถานการณ์ รู้จักสมรภูมิ ระบุกลุ่มเป้าหมายด้วยสายรุ้งพันธมิตร
    • วางแผนด้วย 4P และการตลาดเพื่อการรณรงค์
    • การออกแบบงานรณรงค์ด้วยแพลตฟอร์ม
  1. ฐานกาย: เทคนิคและเครื่องมือทำงานรณรงค์
    • การจัดรูปขบวนการเคลื่อนไหว
    • การอ่านอารมณ์สังคม
    • การค้นหาสาร เทคนิคการคิดสาร
    • การประสานสื่อ การออกแบบภาพข่าว
    • การหาแนวร่วมและภาคีเครือข่าย
  1. ฐานใจ: วัฒนธรรมและวิถีของงานรณรงค์
    • รู้จักกลุ่ม เข้าใจสมรภูมิ
    • การมองคู่กรณี เข้าใจบทบาทตนเอง
      • บุคลิกพลเมือง 4 แบบของ บิล โมเยอร์
      • แบบจำลองวิวัฒนาการ 8 ขั้นของขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคม
    • ภาวะการนำร่วม
    • วัฒนธรรมการทำงานแบบจักรวรรดิกับสมาพันธรัฐ
  1. Action!: ลงมือปฏิบัติการรณรงค์เพื่อเปลี่ยนแปลง 
    • รูปแบบปฏิบัติการที่สร้างสรรค์
    • การใช้เสียงและสื่อสารด้วยร่างกาย
    • การจัดการความเสี่ยง
    • ยุทธวิธี
    • การเตรียมพร้อมก่อนปฏิบัติการ
    • การถอดบทเรียน สรุปบทเรียนหลังปฏิบัติการ

ภาคผนวก ทดลองออกแบบงานรณรงค์ปฏิบัติการของคุณ