พิมพ์ครั้งแรก มิถุนายน 2561
เรียบเรียงโดย วิรพา อังกูรทัศนียรัตน์
จากงานอบรมหลักสูตร “นักยุทธศาสตร์รุ่นใหม่: สานเสริมพลังขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมและสุขภาพ” ของแผนงาน นธส. (ปี 2559-2560)
จัดพิมพ์โดย
แผนงานเสริมสร้างศักยภาพผู้นำการเปลี่ยนแปลงเพื่อสร้างความเป็นธรรมทางสังคมและสุขภาพ (นธส.)
สนับสนุนโดย
สำนักสนับสนุนสุขภาวะประชากรกลุ่มเฉพาะ (สำนัก 9) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
สารบัญ
คำนำ
บทนำ
1. กรอบคิดยุทธศาสตร์
- ภูมิทัศน์การเมืองไทยกับกระบวนการสร้างนโยบาย
- การออกแบบและผลักดันนโยบายสาธารณะ
- ยุทธศาสตร์ขบวนการเคลื่อนไหวสากล
- ขบวนการแรงงานสากล
- ขบวนการสิทธิมนุษยชน
- ขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมในลาตินอเมริกา
2. เครื่องมือคิดงานยุทธศาสตร์
- ระย้าผลสัมฤทธิ์
- 9 คำถามขับเคลื่อนนโยบาย
3. ถอดบทเรียนขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมในไทย
- ยุทธศาสตร์ขบวนองค์กรชุมชน
- ยุทธศาสตร์ขบวนประชาสังคม
- ยุทธศาสตร์ขบวนการภาคประชาชน
4. หัวใจของนักยุทธศาสตร์
- องค์ประกอบของการเป็นนักยุทธศาสตร์เพื่อความเป็นธรรม
- งานฐานคือหัวใจของนักยุทธศาสตร์
- วัฒนธรรมองค์กรเพื่อการเปลี่ยนแปลง
บรรณานุกรม ในหลายองค์กรที่อยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่านหรือผลัดรุ่น เรามักจะพบว่าคนรุ่นเก่ามักกุมแผนยุทธศาสตร์ กุมทิศทางองค์กร ขณะที่คนรุ่นใหม่ก็มักคิดว่าตัวเองยังมือไม่ถึงพอ
ไม่เก่งวางแผน เก่งทำ ขอให้สั่งมา
ปล่อยให้พวกหัวๆ แกนๆ เขาคิดดีกว่า คิดเยอะปวดหมอง
พึ่งจะเข้ามาทำงานได้ไม่กี่ปีจะให้ขึ้นไปเป็นนักยุทธศาสตร์ได้อย่างไร ทำไม่ได้หรอก
งัวงานอย่างเราๆ จะขยับไปเป็นนักยุทธศาสตร์ได้อย่างไร แค่ทำงานที่ได้รับมอบหมายก็แทบแย่แล้ว
“เราจะเป็นนักยุทธศาสตร์ได้หรือ?”
คำพูดเหล่านี้มาจากฐานความเชื่อที่ว่า นักยุทธศาสตร์จะต้องเป็นคนเก่งมีวิสัยทัศน์ เป็นผู้นำองค์กร มีความรู้สูง มีบารมีที่สั่งสมมาจากประสบการณ์การทำงานอันยาวนาน มีบุคลิกดีพูดจาน่าเชื่อถือ มีความเป็นผู้อาวุโสที่ผู้น้อยต้องน้อมรับฟัง มีเครือข่ายกว้างขวาง
ที่สำคัญคือมองนักยุทธศาสตร์เป็นบุคคลใดบุคคลหนึ่ง
หนังสือเล่มนี้จะทลายความเชื่อดังกล่าว
เราเชื่อว่านักยุทธศาสตร์เพื่อความเป็นธรรมจะต้องมาจากฐานราก เพราะเจ้าของปัญหาย่อมรู้ประเด็นปัญหาของตนได้ดีที่สุด แผนยุทธศาสตร์ที่ดีจะต้องสร้างมาจากข้างล่างมิใช่เบื้องบนกำหนดให้ แผนยุทธศาสตร์ที่ดีจะต้องมาจากการมีส่วนร่วมของเจ้าของประเด็นปัญหาได้ร่วมคิด ร่วมทำ ร่วมตัดสินใจ
เช่นนั้นแล้ว นักยุทธศาสตร์เพื่อความเป็นธรรมจึงมิใช่บุคคลใดบุคคลหนึ่ง หากแต่คือ “ทีม”
เช่นนั้นแล้ว คำถามที่ว่า “เราจะเป็นนักยุทธศาสตร์ได้หรือ?” ย่อมไม่สู้ถามว่า “เราจะเป็นนักยุทธศาสตร์ได้อย่างไร?”
หากค้นพบหัวใจของการเป็นนักยุทธศาสตร์ รวมทั้งสร้างสภาพแวดล้อมและวัฒนธรรมองค์กรที่เอื้อต่อการคิดเชิงยุทธศาสตร์
เพียงเท่านี้การเป็นนักยุทธศาสตร์เพื่อความเป็นธรรมก็ไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป
หนังสือเล่มนี้จะชวนคุณท้าทายตัวเอง ท้าทายทีม ท้าทายวิธีคิดเดิมๆ
ติดอาวุธความคิดและฝึกฝนทักษะที่ใช้ขับเคลื่อนงานเชิงยุทธศาสตร์ เพื่อค้นหาเครื่องมือของ “นักยุทธศาสตร์” ในการก่อรูปขบวนเพื่อสร้างสังคมที่เป็นธรรมขึ้นใหม่ในยุคที่สมรภูมิเปิดทุกด้าน ซึ่งก็มีแต่จะต้อง