จะสร้างองค์กรนวัตกรรมทางสังคมอย่างไร?: มองผ่านกระจกเงา (2) | “โลกนี้ไม่มีขยะ” วิธีคิดเรื่องการรับบริจาค

ต่อลมหายใจให้ข้าวของ

“มีของบริจาคมา หลักการคือเราต้องใช้มัน ต่อชีวิตมัน จะทํายังไงให้ของที่ผลิตมาแล้วมีชีวิตสุดชีวิตมันยืนยาวที่สุดเท่าที่มันจะยืนยาวได้ การที่คนมาใช้ของมือสองต่อมันทําให้ทรัพยากรของโลกที่ถูกผลิตแล้วมันใช้ต่อ มันไม่ใช่แค่ เรื่องรับของบริจาคมาระดมทุนมีรายได้เท่านั้นเท่านี้ มันมีมิติสิ่งแวดล้อมอยู่ในนั้น รวมทั้งมิติเรื่องเศรษฐกิจ คนจนคน ทํามาหากินไม่ต้องเดินสายขับรถไปหลายๆ ที่เพื่อจะรวบรวมของมาขายที่ตลาด แต่คุณมาที่นี่คุณเสียเวลาชั่วโมงเดียว คุณมีวัตถุดิบที่คุณคิดว่าขายได้แน่คุณเอาไปขาย มันลดต้นทุนชีวิตของคนที่เป็นแม่ค้าขายของเสื้อผ้ามือสองไปได้เยอะเลย”

นี่คือหลักการของการส่งต่อของบริจาคของกระจกเงา คือต่อชีวิตข้าวของเหล่านี้ให้มีอายุยืนยาวที่สุด ตกเป็นภาระกับสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด ซึ่งต้องอาศัยความพยายามในการหาผู้รับให้ตรงกับความต้องการที่สุด งาน ของศูนย์แบ่งต่อจึงเข้ามารับช่วงตรงนี้

แมตชิ่งความต้องการของผู้ให้กับผู้รับ

งานของศูนย์แบ่งต่อคือต้องพยายามหาทางให้ข้าวของมันไปต่อให้ได้โดยหลักการคือให้มันถูกทิ้งน้อยที่สุด เจ้าหน้าที่ศูนย์แบ่งต่อเล่าให้ฟังว่า

“อุปกรณ์การเรียน เครื่องเขียนที่เกิดจากการคัดแยกจากกิ๊ฟต์ชอปเราจะส่งต่อให้โรงเรียน ชุมชน เทศบาล โรงพยาบาล โดยแต่ละวันจะมีคุณครูจากโรงเรียนต่างๆ เข้ามาคัดอุปกรณ์เครื่องเขียน แฟ้ม ฯลฯ ไปใช้ในโรงเรียนที่ขาดแคลน”

“ในศูนย์แบ่งต่อยังมี เฟอร์นิเจอร์ คอมพิวเตอร์ หนังสือ เราก็จะติดต่อไปยังองค์กรต่างๆ ว่าเขาขาดเหลืออะไรเขาต้องการความช่วยเหลืออะไรเราก็จะแมตชิ่งของให้ตรงกับสิ่งที่เขาต้องการแล้วส่งออกไป รวมทั้งของบางอย่างที่ได้รับบริจาคมาบางทีเรามองไม่ออกเลยว่าจะไปไหนต่อ อย่างเช่นไส้กรองน้ำ ตอนแรกมาเรามองไม่ออกเลยว่าจะไปไหนต่อ ใช้เวลาอยู่สักพักหนึ่งในการค้นหาปรากฏว่าไปเจอกรมน้ำบาดาล กรมประมงและมูลนิธิคุณภาพชีวิตที่เขาติดตั้งเครื่องกรองให้กับโรงเรียนทั่วประเทศ เราก็ได้จัดส่งไส้กรองน้ำไปให้ประมาณเกือบ 3,000 ชิ้นที่ส่งไปให้โรงเรียนต่างๆ ซึ่งมันเป็นประโยชน์ต่อเขาอย่างมหาศาลโดยที่ถ้าอยู่กับเราแล้วเรามองไม่ออกเลยว่าจะไปไหน”

“อุปกรณ์กีฬาเช่นไม้เทนนิสที่เราได้รับบริจาคมา โรงเรียนส่วนใหญ่ไม่สอนเทนนิส โรงเรียนที่สอนเทนนิสเด็กจะมีกำลังทรัพย์ในการซื้อไม้เทนนิสอยู่แล้ว เมื่อก่อนเราเอาไม้เทนนิสไประดมทุนซึ่งมันแมตชิ่งไม่ถูกต้อง ผมก็เลยติดต่อสมาคมคนพิการก่อนว่าเขาต้องการไปใช้มั้ย ปรากฏว่าสมาคมกีฬาเพื่อคนพิการแห่งประเทศไทยบอกว่าปกตินักกีฬาคนพิการขาดแคลนอุปกรณ์กีฬา เครือข่ายของเขาที่เป็นคนพิการเป็นโรงเรียนที่มีสนามเทนนิสเพื่อให้คนพิการเข้าไปเล่นกีฬาได้ พออุปกรณ์ลงไปเลยแมตชิ่งพอดี เขาบอกว่าเหมือนปลูกต้นกล้าให้ชีวิตเขาอีกครั้ง เป็นแรงบันดาลใจให้เขาอีกครั้ง นี่คือจากอุปกรณ์ที่เมื่อก่อนเราไม่รู้จะเอาไปไหนมันไปสร้างกำลังใจให้คนอื่นต่อ”

“ไม้กอล์ฟก็เช่นกันตอนแรกเราก็ไม่รู้จะเอาไปไหน เราติดต่อไปที่มูลนิธิคนไทยใจดีซึ่งพอดีกับที่มีโครงการเฟ้นหานักกีฬาจากเด็กขาดแคลนและยากไร้ เราจึงส่งไม้กอล์ฟไปให้เพื่อไปทำโครงการนี้ต่อ”

นอกจากนี้โครงการต่างๆ ของมูลนิธิกระจกเงายังเปิดรับของบริจาคที่ตรงกับหน้างานของโครงการด้วย ตัวอย่างเช่นโครงการอาสามาเยี่ยม ซึ่งจะส่งอาสาสมัครไปเยี่ยมผู้ป่วยติดเตียงตามบ้าน ดังนั้นอุปกรณ์ทางการแพทย์มือสองจะถูกส่งต่อมาที่โครงการนี้ เจ้าหน้าที่โครงการอาสามาเยี่ยมเล่าให้ฟังว่า

“เตียงผู้ป่วย อุปกรณ์ทางการแพทย์จะมีไว้สำหรับให้ญาติผู้ป่วยที่มีผู้ป่วยติดเตียงตามบ้านได้มายืมหมุนเวียน คือถ้าผู้ป่วยเลิกใช้เมื่อไรก็ให้นำมาคืนเหมือนเดิมเพื่อผู้ป่วยท่านอื่นจะได้มาใช้ต่อ ส่วนแพมเพิร์สผู้ใหญ่เราจะนำไปลงเยี่ยมผู้ป่วยติดเตียงตามบ้านที่มีฐานะยากจน เราจะลงเยี่ยมเกือบทุกอาทิตย์ ตอนนี้มีเคสอยู่ 500 ราย มีทั้งผู้ป่วยติดเตียง ผู้ป่วยติดเตียงธรรมดาที่ยืมอุปกรณ์การแพทย์อย่างเดียว และผู้ป่วยติดเตียงยากจนรายได้น้อย”

พี่หนูหริ่งเสริมว่า “เราอยากให้มีการหมุนเวียนของพวกนี้ อย่างเช่นถังออกซิเจนใบหนึ่ง 6,000 บาท เตียง วีลแชร์ ไม้ค้ำยัน วอล์กเกอร์ เครื่องผลิตออกซิเจน ซึ่งสำหรับคนจนมันเป็นภาระค่าใช้จ่ายมหาศาล และของพวกนี้ รพ. ไม่มีให้ ดังนั้นเรามั่นใจว่าคนในสังคมมีของพวกนี้อยู่ในบ้านซึ่งถ้าเราจัดการดีมันจะช่วยคนได้อีกมากในทางการแพทย์”

เช่นเดียวกัน โครงการอ่านสร้างชาติก็จะคัดแยกหนังสือบริจาคก่อนส่งต่อให้ตรงกับกลุ่มเป้าหมาย เจ้าหน้าที่โครงการอ่านสร้างชาติอธิบายว่า “หนังสือบริจาคก่อนจะส่งต่อเราจะคัดแยกก่อน เหตุที่เราต้องคัดและแยกเพราะก่อนหน้านั้นเวลาเราส่งหนังสือบริจาคไปให้โรงเรียนมันแพ็กใส่กล่องไปทั้งอย่างนั้นไม่รู้ว่าข้างในเป็นอะไร บางทีคุณครูเปิดมาเจอปฏิทินใช้แล้ว เจอหนังสือพิมพ์หรือรายงานประจำบริษัทซึ่งมันไม่เกี่ยวเลย เราจึงคิดว่าเราต้องคัด เราอยากให้ผู้รับมีศักดิ์ศรีเท่ากับผู้ให้ รับไปเขาจะได้ภูมิใจ”

“นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมที่เราออกเดินสายทำโครงการหนังสือเล่มละบาท พื้นที่ไหนที่สนใจจะเปิดตลาดนัดหนังสือเราก็เข้าไป เรามีไอเดียว่าเราอยากให้เด็กๆ หรือผู้คนมีเงินหนึ่งบาทก็สามารถมาเลือกหนังสือไปอ่านได้ มีโควต้าคนละ 5-10 เล่ม ปีหนึ่งตัวเลขรายงานปีที่แล้วอยู่ที่เกือบ 400 แห่ง ประมาณแสนกว่าเล่ม”

สู่ตลาดนัดระดมทุน

ทุกวันที่มูลนิธิกระจกเงาจะเปิดชั่วโมงระดมทุนเพื่อให้พ่อค้าแม่ค้าเข้าไปจับจ่ายซื้อของไปขายต่อ มีข้าวของเบ็ดเตล็ดที่สามารถนำไปขายต่อได้และที่สำคัญคือเสื้อผ้ามือสองมากมาย

“กิจกรรมส่งเสริมเรื่องการระดมทุนสามารถเข้าไปซัพพอร์ตให้กับกลุ่มแม่ค้าสามารถมีรายได้เพิ่มเติมและยกระดับรายได้ครัวเรือนได้ นี่เป็นเมสเสจสำคัญที่เราพยายามพัฒนาให้กับกลุ่มผู้ค้าที่อยู่ในกรุงเทพฯ และปริมณฑลเป็นส่วนใหญ่ เราให้คุณค่ากับการสร้างอาชีพให้ผู้มีรายได้น้อยและพัฒนาต่อยอดขึ้นมา จะเห็นว่ามีแม่ค้าจำนวนมากที่เข้ามาซื้อของกับเราและนำไปขายต่อตามตลาดนัด นอกจากเป็นการสนับสนุนด้านเศรษฐกิจแล้วยังเป็นการดูเรื่องนำของเอาไปใช้ประโยชน์ต่อเอาไปรีไซเคิลรียูสต่อได้”

แน่นอนว่าการนำของบริจาคมาระดมทุนย่อมเจอข้อครหาบ้าง ประเด็นนี้พี่หนูหริ่งกล่าวว่า “เป็นเรื่องที่ต้องค่อยๆ จัดการศึกษา เราบอกผู้บริจาคเลยว่าของที่คุณบริจาคมาจะถูกจัดการในหลายรูปแบบ บางอย่างเราส่งต่อ บางอย่างเราระดมทุนเป็นรายได้ให้มูลนิธิ ถ้าเราทำระดมทุนอย่างเดียวจะเป็นปัญหา”

จะเห็นว่าการจัดการของบริจาคของกระจกเงานั้นแทบไม่มีขยะเหลือทิ้ง พี่หนูหริ่งเชื่อว่า “โลกนี้ไม่มีขยะ มีแต่สิ่งที่เรียกว่า ‘ของเหลือใช้’” เท่านั้น ในเมื่อมนุษย์เราผลิตมันขึ้นมาเราจึงมีหน้าที่ต่อลมหายใจให้ของสิ่งนั้นจนกว่าจะสิ้นอายุขัยของมันจริงๆ

ที่มา: เรียบเรียงจากการศึกษาดูงานมูลนิธิกระจกเงาของนักขับเคลื่อนสังคมรุ่น 5 วันที่ 17 มิ.ย. 2562